مجموعه تلويزيوني «خنده بازار» نيز در اولين دوره خود به شب‌نشيني‌هاي بينندگان در تعطيلات نوروز 90 چاشني خنده اضافه كرد. آن روزها اين مجموعه طنز مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت و هر كجا كه بوديم صحبتي از يكي از آيتم‌هاي برنامه به ميان مي‌آمد و شايد به دليل استقبال اوليه از اين مجموعه بود كه سازندگان آن تصميم گرفتند كه به ساخت آن ادامه دهند و سري دوم آن را در ماه رمضان و سري سوم آن را نيز در نيمه اول بهمن پخش كنند؛ اما پيش از آن كه به نحوه مواجه شدن بينندگان و اين كه خنده بازار چقدر موردپسند آنان و منتقدان قرار گرفت، بپردازيم بايد در تعريف طنز كمي تامل كنيم. طنز در ادبيات به نوعي شيوه بيان استنباطي و غيرجدي اطلاق مي‌شود.
به گفته بسياري از صاحب‌نظران، در ظاهر طنز، خنده و در باطن آن نوعي تنبيه خفيف و آگاهي نهفته است. طنزپرداز با بزرگنمايي يك عيب يا نقيصه قصد دارد صاحب آن عيب را متوجه نكته‌اي كند. بنا بر اين تعريف، در واقع يكي از روش‌هاي متوجه كردن ديگران به نكته‌هايي كه از آن غافل مانده‌اند، طنز است.
همچنين اين شيوه بيان غيرجدي يكي از موفق‌ترين و البته پرمخاطب‌ترين شيوه‌هاي ارتباط برقرار كردن و بيان نكته يا موضوعي به مخاطبان است؛ چرا كه اگر بخواهيم به شيوه تنبيه خفيف، آگاهي يا متوجه كردن ديگران از عيب خود، آن هم در قالب يكي از گونه‌هاي پرطرفدار تلويزيوني يعني «كمدي» يا «طنز» بپردازيم بايد به چند نكته اساسي توجه كنيم: تحليل ساختاري مجموعه طنز تلويزيوني و شيوه پرداختن آن به موضوعات منتخب خود.
در تحليل ساختاري خنده بازار مي‌توان به اين نكته سازندگان آن اشاره كرد. آنها مدعي شده‌اند اين مجموعه در ابتداي امر با هدف نقد و آگاهي و تلنگر ساخته شده و براي اثبات ادعاي خود هم از نقد همكاران خود در تلويزيون شروع كرده‌اند. اگر بخواهيم طنز را يكي از قالب‌هاي متعالي براي نقد و بهبود اوضاع يك جامعه بدانيم با اين تعريف در مورد اين مجموعه تلويزيوني دچار تناقض مي‌شويم. چرا كه در نگاه اول در اغلب آيتم‌هاي اين برنامه شاهد تقليد و تيپ‌سازي هستيم تا ابداع شخصيت‌هاي مختلف. اين در حالي است كه كمترين ميزان از مقوله نقد در اين برنامه ديده مي‌شود.
خنده بازار بيشتر به تقليد رفتار و گفتار چهره‌هايي مانند عادل فردوسي‌پور، فريدون جيراني و در اوج خود علي دايي مي‌پردازد.
البته شايد در ابتداي امر انتخاب چنين سبكي براي نقد موضوعات مختلف، موردپسند خيلي‌ها قرار گرفت آن هم به دليل شباهت عجيب چهره و رفتار بازيگران اين مجموعه به شخصيت‌هاي اصلي مورد تقليد و قياس اين اصل و فرع با هم، بيننده را سرگرم مي‌ساخت و موجبات بهت و خنده او را فراهم مي‌كرد، اما بعد از گذشت چند قسمت به تدريج با تكرار اين سبك، چيزي كه باعث خنده مخاطب مي‌شد براي او عادي شده و شايد حتي ديگر به آن نخندد.
اما در يك نگاه عميق‌تر شايد نقد اساسي به مجموعه خنده‌بازار شيوه پرداختن آن به موضوعات مختلف باشد. به اين صورت كه تكرار و تقليد صرف از برخي از برنامه‌هاي تلويزيون مثل هفت، نود، هواشناسي و... به عنوان پربيننده‌ترين و پرمخاطب‌ترين برنامه‌هاي سيما و بزرگ كردن معايب و غلو در لحن مجريان، نحوه اجرا، مهمانان برنامه، موضوعات برنامه و حتي ويژگي‌هاي انتسابي و ذاتي مجريان اين برنامه‌هاي جدي كه قطعا با اهداف مختلفي به وجود آمده‌اند، در كمترين تاثيرگذاري خود، برخي از كاركردهاي اين برنامه‌ها را خنثي و در بيشترين تاثير خود، بينندگان را نسبت به اين برنامه‌ها بدبين و بعضا بي‌علاقه مي‌كند.
به ديگر بيان اين نوع ادا درآوردن و تقليد بي‌چون و چرا از برنامه‌هاي جدي و پرطرفدار تلويزيون باعث مي‌شود كه بعضا جديت اين برنامه‌ها و به تبع آن نوع برخورد بينندگان با آنها تغيير كند و گاه حواس آنها هنگام تماشا كردن به جاي توجه به محتواي برنامه به طور ناخودآگاه به سمت تقليد‌ها و تصاوير آنها در خنده بازار پرت شود و اين شايد در نهايت به اپيدمي ناقصي تبديل شود كه كمترين تاثير آن شايد فراگيري روحيه مسخره كردن و به طنز گرفتن برنامه‌هاي خوب تلويزيون در ميان مردم باشد، چيزي كه مسلما سازندگان اين برنامه نيز خواهان آن نبوده‌اند.
حال اگر بخواهيم به تعريف طنز در ابتداي متن برگرديم اين سوال مطرح مي‌شود كه مجموعه خنده بازار با بزرگنمايي كدام عيب و نقيصه در رفتار شخصيت‌هاي مورد تقليد خود، قصد نقد و بهبود چه چيزي را در آنها دارد و مي‌خواهد كدام نكته را به آنها يادآوري كند و اگر قرار است نقدي صورت بگيرد با خنداندن مردم توسط ساختن نسخه بدلي چهره‌هاي مشهور به هدف خود خواهد رسيد؟ چه خوب است كه همواره اگر برنامه‌اي در قالب طنز به وجود مي‌آيد در پي نقدي باشد و اگر اعتراضي باشد به اين اعتراض هنرمندانه و منصفانه پرداخته شود.
مهراوه فردوسي - جام‌جم