باغ ايراني فين كاشان كه در خرداد امسال به ثبت جهاني رسيد، حدود 600 اصله درخت كهنسال سرو حدود 100 تا 500 سال داشت كه مربوط به دوران اوايل صفوي تا اواخر قاجار بود و در سال 87 حدود 112 اصله از اين سروها به دلايل متعددي خشك و بريده شدند.
كارشناسان ميراث فرهنگي كاشان، عوامل مداخله‌گر انساني و غيركارشناسي را عامل نابودي درختان باغ مي‌دانند و مي‌گويند: پركردن چاله‌هاي اطراف سروها با خاك، برداشتن قلوه سنگ‌هاي كف پياده‌روهاي باغ و پوشاندن آنها با لاشه سنگ‌هاي سفيد و سيماني و جلوگيري از تنفس زمين باعث رسيدن آسيب جدي به درختان مي‌شود.
از طرفي قطع درختچه‌هاي بيد، به، انجير و توت كه رطوبت خاك را در خود حفظ كرده و مانع تبخير آب مي‌شوند نيز از جمله علل كاهش شادابي و سرزندگي اين سروهاست.
به باور كارشناسان، كاشت درختان سرو جديد به جاي 100 سرو خشكيده باغ و انتقال آنها از اصفهان و كرج به اين باغ هم كاري كارشناسي‌شده نيست، چراكه سروهاي اصفهاني و كرجي در محيط گلخانه‌اي پرورش يافته‌اند، در حالي كه آب كاشان قليايي است و بعيد است سروهاي مهمان بتوانند در آن دوام بياورند.
علاوه بر اين، كاشت حدود 20 تا 25 نخل تزئيني در باغ باعث تعجب كارشناسان و علاقه‌مندان ميراث فرهنگي شده است، چرا كه به عقيده آنها نخل محصولي وارداتي است كه مخصوص باغ ايراني نيست، در حالي كه اين باغ به‌واسطه دارا بودن نشانه‌هاي ايراني در فهرست باغ‌هاي جهاني به ثبت ر سيده و با كاشت اين نخل‌ها عملا ايراني بودن باغ زير سوال مي‌رود.
درختان پژمرده و رنگ‌پريده
يك كارشناس ميراث فرهنگي در كاشان با اشاره به وضعيت نامناسب باغ و مشكلات آن به «جام‌جم» مي‌گويد: علاوه بر اين‌كه قطع درختان خشكيده، باعث عريان شدن باغ و ايجاد منظره زشت بصري شده است، درختان باقيمانده نيز باطراوت و جاندار نيستند و پژمرده و رنگ‌پريده شده‌اند.
به گفته عليرضا محسني‌تبار، اين وضعيت پژمردگي در حالي به چشم مي‌خورد كه درختان با برگ‌هاي سوزني شكل بايد سايه قوي داشته باشند و تا همين چند سال پيش نيز كف باغ به خاطر وجود درختان پرشاخ و برگ باغ آفتاب نمي‌خورد، اما حالا آفتاب براحتي بر سنگفرش‌هاي باغ مي‌تابد.
وي به عمده‌ترين دلايل بحراني شدن وضعيت باغ و وجود مشكلات عديده در آن اشاره مي‌كند و مي‌افزايد: نگاه پروژه‌اي به باغ و تمركز پروژه‌هاي عمراني در آن، استفاده از پيمانكاران غيرحرفه‌اي، عدم استفاده از كارشناسان مجرب، نبود برنامه‌ريزي و زما‌ن‌بندي براي پايان پروژه‌ها، تغيير پياپي مديران ميراث در چند سال اخير، ناهماهنگي و نبود همكاري بين سازمان‌هاي مختلف در شهرستان، كم شدن حقابه باغ، نبود طرح جامع ساماندهي و نگاه صرفا اقتصادي به باغ از مهم‌ترين دلايل وضعيت نابسامان باغ‌فين كاشان است.
اين كارشناس با بيان اين‌كه باغ‌فين ميراث جهاني است كه نه تنها متعلق به كشور ما بلكه متعلق به كل دنياست، خاطرنشان مي‌كند: به همين خاطر بايد براي رفع مشكلات و مرمت آن از مشاوره كارشناسان زبده كشوري و بين‌المللي كه در امور گياه‌شناسي و باغ‌شناسي، بويژه باغ‌هاي ايراني تبحر دارند، استفاده شود و با يك فراخوان آزاد و عمومي از آنها دعوت به عمل آيد.
محسني‌تبار همچنين با اشاره به لزوم اجراي طرح جامع ساماندهي در اطراف باغ مي‌گويد: فضاي اطراف باغ از 25 سال پيش تاكنون هيچ‌گونه تغييري نكرده، به طوري كه از گذشته يك راه باريك در اطراف باغ براي عبور وسايل نقليه وجود داشته كه با وجود اتوبان كنار شهر، همچنان محل عبور و مرور ماشين‌ها از جمله كاميون و تريلي است كه عبورشان لرزه بر اندام باغ مي‌اندازد.
ضمن اين‌كه منازلي كه در خيابان‌هاي اطراف باغ و با فاصله 10 متري آن را محاصره كرده‌اند نيز با نماهاي متفاوت و كوتاه و بلند، باعث زشتي نماي بيروني باغ شده است و به نظر مي‌رسيد همه اينها بايد در يك طرح جامع مورد بازنگري قرار گيرد.
مشكل حادي وجود ندارد
اما مدير امور فرهنگي و ارتباطات اداره ميراث فرهنگي صنايع دستي و گردشگري استان اصفهان نظري متفاوت دارد و معتقد است: باوجود دغدغه‌هاي بسيار درباره اين باغ، مسوولان تمام تلاش خود را براي رسيدگي به وضعيت باغ به كار گرفته‌اند و در حال حاضر مشكل خاص و حادي كه تهديد كننده باغ باشد، وجود ندارد.
شهرام اميري در گفت‌وگو با «جام‌جم» مي‌افزايد: پس از اتفاق ناگوار سال 86 كه متعاقب آن تعداد زيادي از سروهاي باغ به دلايل متعددي از جمله بي‌توجهي مسوولان وقت شهرستان و انجام اقدامات مخرب و غيركارشناسي و سرماي شديد خشك شد، ميراث فرهنگي استان در سال 88 و 89 كارشناسان زبده و مشاوراني از دانشگاه علم و صنعت را به كار گرفت تا با استفاده از روش‌هاي نوين باغداري به بررسي علل مشكلات ايجاد شده پرداخته و درصدد رفع آن برآيند و نظارت مستمري نيز بر وضعيت باغ و درختان آن داشته باشند.
وي درباره سروهاي منتقل شده به باغ‌فين هم مي‌گويد: 100 اصله نهال پنج تا 10 ساله، سال گذشته به اين باغ منتقل و در آن كاشته شد كه غير از يكي دوتا كه خشك شد بقيه به بار نشسته‌اند و چنانچه قرار بود اتفاقي براي اين سروها بيفتد و با شرايط باغ سازگاري نداشته باشند، در اين يك سال و چند ماه كه از كاشت آنها مي‌گذرد، اين اتفاق مي‌افتاد.
اميري درخصوص خبر پژمرده شدن درختان بالاي باغ نيز مي‌گويد: طبق گزارش‌هايي كه ما از باغ داريم، اين امر واقعيت ندارد در حالي كه اگر واقعيت هم داشته باشد، بر اثر عوامل طبيعي است و نه اشتباهات ناظرين و كارشناسان سازمان و اين امري طبيعي است، چراكه سروهاي باغ بعضا تا 500 سال هم قدمت دارند و بنابراين طبيعي است به مرور زمان و براساس كهولت سن و عوامل طبيعي همچون سرما و كم‌آبي پژمرده و خشك شوند.
فاطمه مرادزاده - گروه ايران