مدتي است برنامه‌اي با عنوان «دالان» از شبکه يك سيما روي آنتن مي‌رود. دالان برنامه‌اي تركيبي است كه از عناصر تصويري بهره مي‌گيرد و با استفاده از دكور ويژه و مجريان جوان سعي مي‌کند پيام خود را به مخاطب القاء كند.
پشتوانه اي به نام تحقيق و پژوهش
برنامه دالان روزهاي دوشنبه و چهارشنبه بعد از خبر ساعت 19 از شبکه يك سيما پخش مي‌شود. اين برنامه در يك استوديو در خيابان ولي عصر(عج) ضبط مي‌شود. براي تهيه گزارش به استوديو مي‌روم تا با برخي از عوامل اين برنامه صحبت کنم. علي‌اكبر كريمي که تهيه‌كنندگي اين برنامه را به عهده دارد. پيش از اين، مجموعه بزرگراه نوآوري، مستند پلاك و بلندترين شب سال و برنامه تب را تهيه كرده است. هنوز ضبط برنامه شروع نشده و کريمي در حال گفت‌وگو با سليمي، مجري برنامه است. ايده اوليه دالان هم از سوي سليمي مطرح شده و شايد به نوعي اين تهيه‌کننده و مجري بخوبي مي‌دانند که براي کسب رضايت‌مندي مخاطبانشان و تاثيرگذاري بر آنها بايد چه‌برنامه‌اي بسازند.
کريمي در اين باره مي‌گويد: مدتي بود وقتي از وسايل نقليه عمومي استفاده مي‌کردم، مردم از شبکه‌هاي ماهواره‌اي‌صحبت مي‌کردند براي خودم جالب بود که چه دلايلي باعث مي‌شود تا برخي مردم شبکه‌هاي ماهواره‌اي را براي تماشا انتخاب کنند به همين سبب با دوستم آقاي سليمي در چندين جلسه طرحي را آماده و به گروه اجتماعي شبکه يک ارائه کرديم.
وي درباره تحقيقات و پژوهش‌هاي لازم درخصوص موضوعات برنامه مي‌گويد: براي اين که بتوانيم طرح قابل‌قبولي را ارائه کنيم نياز به ارائه مستندات داشتيم. تحقيقات ميداني و پژوهش‌هاي متعددي را با همکاري برخي از‌مشاوران انجام داديم تا طرح با پشتوانه صحيح و علمي آماده شود و در نهايت برنامه به موضوعاتي بپردازد که نياز امروز جامعه است.
البته نبايد استفاده از نظرات كارشناسان مختلف، وكلا، روان‌شناسان، رفتارشناسان، جامعه‌شناسان و حرف‌هاي خود جوانان را در موفقيت اين برنامه ناديده گرفت چون زماني برنامه‌اي مي‌تواند تاثيرگذار باشد که به نيازهاي مخاطبانش با استفاده از تکنيک‌هاي مختلف پاسخ بگويد.
ابزارهاي ديده شدن
مطمئنا عناصر بسيار زيادي مي‌توانند در جذب مخاطب موثر باشند. ضمن اين که برنامه دالان به موضوعاتي مي‌پردازد که مسائل روز کشورمان محسوب مي‌شود. همه تهيه‌کنندگان، مجريان و مسوولان يک برنامه تلويزيوني دوست دارند برنامه‌اي که توليد مي‌کنند، ديده شود. کريمي براي بهتر ديده شدن اين برنامه از عوامل متعددي بهره گرفته است که ازجمله مي‌توان به استفاده از رنگ‌هاي زنده و شاد در دكور، تنوع دادن به بخش‌هاي برنامه، ريتم تند، تدوين و نيز اجراي متفاوت محمد سليمي و ارائه اخبار به‌سبك خودماني با اجراي روژين كائني اشاره كرد.
گاهي افراد نمي‌دانند آنچه تماشا مي‌کنند، چه تاثيري در رفتار، تعاملات و ارتباطات اعضاي خانواده‌شان مي‌گذارد. چند روز پيش خبري را مي‌خواندم که در يک خانواده‌اي مشکلي به وجود آمده و شوهري از همسرش به دليل ارتباط نامشروع همسرش با پسري تقاضاي طلاق کرده است. اين فرد در گفت‌وگو با يکي از خبرگزاري‌ها گفته بود همسرش در تقليد از يکي از سريال‌هاي شبکه‌هاي ماهواره‌اي دست به چنين کاري زده است. روان‌شناسان معتقدند برخي رفتارها باعادت به ديدن و اعتياد به تماشاي يك فيلم و سريال عادي مي‌شود كه پيامد آن بسياري از رفتارهاي نابهنجار اجتماعي است و اين مساله آنقدر آهسته اتفاق مي‌افتد كه فرد متوجه تاثير آن بر خود نمي‌شود.
كريمي انگيزه خود را از ساخت اين برنامه هشدار به خانواده‌ها عنوان مي‌كند و مي‌افزايد: براي اين برنامه از كارشناسان و روان‌شناسان، مشاوره‌هاي خوبي گرفتيم و به نتيجه رسيديم چه خوب است موضوعاتي را براي اولين بار در رسانه مطرح كنيم كه مردم با آن درگيرند. حيف است خانواده‌هاي ما ندانسته گرفتار برخي پديده‌ها شوند كه گاهي آسيبشان بيشتر از خاصيتشان است و وقتي بررسي كرديم تا حدودي روشن شد زندگي مدرن، جذابيت‌هاي بسياري دارد و ما گاهي ناخواسته فقط براي تفريح يا پر كردن اوقات فراغت به استفاده يا ديدن آنها تن مي‌دهيم و كم‌كم اثر مي‌پذيريم.
يکي از بخش‌هاي جذاب برنامه دالان پخش بخش‌هايي از فيلم‌هاي ماهواره‌اي است. تمام سريال‌هايي كه از شبكه‌هاي فارسي زبان پخش مي‌شود توسط كارشناسان برنامه آسيب‌شناسي و پس از تحقيق از چند دادگاه خانواده، تاثيرات اين توليدات هدفمند در حوزه فيلم و سريال براي مخاطبان روشن مي‌شود.
كاشي: حرف دالان اين است كه مدرن‌شدن به معناي نفي ريشه‌هاي اصيل و سنت و عرف غني ايراني‌مان نيست. براي مدرن‌شدن بايد الگوها را كنار‌هم بگذاريم و با‌مشورت و منطق پيش برويم و نبايد كوركورانه الگوبرداري‌كنيم
کريمي در پايان صحبت‌هايش از توليد سري سوم دالان با حضور افراد آسيب ديده خبر‌مي‌دهد و مي‌گويد: با توجه به فراخواني که داديم برخي از خانواده‌هايي که از طريق برنامه‌هاي شبکه‌هاي ماهواره‌اي دچار صدمه شدند برايمان پيامک ارسال کردند و خواستند در برنامه حاضر شوند. به همين سبب اين افراد را شناسايي کرده‌ايم و در سري جديد علاوه بر پخش مستندهايي از زندگي اين افراد و گفت‌وگو با آنها به صورت ويژه مشکلات به وجود آمده را با حضور کارشناسان مورد بررسي قرار خواهيم داد.
نويسندگي را جدا از اجرا نمي‌دانم
محمد سليمي از مجريان جواني است که اجراي برنامه‌هايي ازجمله آفتاب شرقي، تب، عين عشق، پروانه‌هاي جاده ابريشم، راز ماندگاري (گفت‌وگو با چهره‌هاي ماندگار)، قابي براي جواني (معرفي جوانان برتر)، نان و ريحان، ايران سرزمين ما و نشاني (تركيبي ـ نمايشي) را براي گروه كودك و نوجوان در كارنامه خود دارد. وي در حال حاضر علاوه‌بر دالان مسابقه ساعت شني را چهارشنبه‌ها اجرا مي‌کند. البته سليمي تجربه نويسندگي را هم در پرونده کاري‌اش دارد. طراحي و سرپرست نويسندگان برنامه دالان هم به‌عهده سليمي است. از برنامه‌هايي كه وي به‌عنوان نويسنده در آنها حضور داشته است مي‌توان به كبوتر دات‌كام، خانه شماره 47 و بازار نيمرخ اشاره كرد. وي مجموعه شعري سپيد با عنوان كبيسه و كتابي نيز به اسم دلنوشته‌هاي رو به ماه را نيز منتشر كرده است.
سليمي در اين برنامه سعي کرده از افرادي همچون محمد صالح اعلاء، ابوالفضل جليلي و مرضيه رياحي مشاوره بگيرد تا بتواند راه جديدي براي همكلامي با مخاطب امروز رسانه پيدا کند.
وي مي‌گويد: اساسا نويسندگي را جدا از اجرا نمي دانم و چيزي را مي‌نويسم که دغدغه روز باشد. وقتي شبکه‌هاي اجتماعي در ميان مردم وجود دارد، بايد به آن پرداخت، اين پديده را بررسي کرد تا کاربران آن بدانند که چگونه بايد از شبکه‌هاي اجتماعي روز استفاده کرد.
وي با بيان اين که برنامه زنده مي‌تواند به مقبوليت آن کمک کند، مي‌افزايد: وقتي مخاطب متوجه مي‌شود برنامه به صورت زنده پخش مي‌شود، ارتباط بيشتر و بهتري با برنامه برقرار مي‌کند. البته با توجه به پيامک‌هايي که از سوي مردم به برنامه ارسال شده من فکر مي‌کنم برنامه دالان ازجمله برنامه‌هاي پرمخاطب تلويزيون محسوب شود چون مردم به گونه‌اي با اين برنامه ارتباط برقرار کرده‌اند که تنها پيامک کوتاه به برنامه ارسال نمي‌کنند بلکه سرگذشت زندگي خود را با توجه به موضوعات برنامه حتي در چندين صفحه برايمان مي‌فرستند.
نصيحت نمي‌كنيم
برنامه دالان رويکرد متفاوتي دارد و سعي مي‌کند از جنبه‌هاي متعددي به روابط خانوادگي در کشورمان بپردازد و موضوعاتي را انتخاب کند که نياز روز جامعه است. سليمي معتقد است: هنر نصيحت نکردن بالاترين هنر رسانه است و اين برنامه هيچ وقت جنبه نصيحتي نداشته و تنها سعي کرده برخي از مشکلات به وجود آمده در سطح جامعه را به صورت مستند به تصوير بکشد تا خود مردم براي ادامه زندگي‌شان تصميم بگيرند.
وي ادامه مي‌دهد: دالان صرفا به يک موضوعي خاص نمي‌پردازد و تک‌بعدي نيست. بلکه به مسائل محتوايي که مدرنيته باعث به وجود آمدنش شده مي‌پردازد. ويژگي‌هاي مثبت و منفي آن مورد بررسي قرار مي‌گيرد تا مخاطبان بتوانند بهترين استفاده را از دنياي مدرنيته بکنند.
سليمي اجرا را به دو دليل دوست دارد يكي عشق به رسانه با همه خاصيت‌هايش و ديگري حاضر شدن در قالب‌هاي مختلف براي بيان نگاه و ديدگاهش، او در اين باره مي‌گويد: به اندازه دو بار زندگي كردن ايده و فكر نو براي اجرا و برنامه‌سازي تلويزيوني در ذهن دارم.
وي معتقد است: برنامه دالان متعلق به اين لحظه و امروز رسانه است. زبانش، هم‌نو و هم‌گيراست. تاثير اين برنامه بر تك‌تك اعضاي خانواده وجود دارد، چراكه حرف‌هاي ما از جنس خودشان است.
وي درخصوص نقش مجري در يك برنامه زنده مي‌گويد: نوع برنامه مهم است. به نظر من گاه برنامه‌هايي هستند كه بدون مجري شسته رفته‌تر يا جذاب‌ترند. به‌نظر من، نقش تهيه‌كنندگي را بايد جدي گرفت. تهيه يك اثر فقط يك جريان مالي و سرمايه‌گرداني در تلويزيون نيست. تهيه‌كننده واقعي اگر مخاطب‌شناس و رسانه‌شناس خوبي باشد مي‌داند چه برنامه‌اي نياز امروز مردم و رسانه است.
نبايد كوركورانه الگوبرداري كرد
روژين‌كائني ، مجري بخش خبري اين برنامه است. وي تاكنون اجراي برنامه‌هايي چون خط 57، بازارچه، صبح عالي بخير، تندرستي، نوجوان امروز فردا، بوم سفيد و سيماي خانواده را به عهده داشته است. كائني پيش از ضبط با همكارانش مشورت مي‌كند. بخش خبر برنامه دالان به طور خاص يك تيم خبري دارد كه اخبار را جستجو مي‌كنند. سبك اجراي اين بخش بسيار متفاوت است. كائني مقابل دوربين قرار مي‌گيرد و خبرها را به شكلي خاص مي‌خواند. اين نوع اجرا متاثر از حال و هواي برنامه و هدفي كه مدنظر طراحان است كار بسيار جالب و خوبي به نظر مي‌رسد چون توانسته ارتباط خوبي با مخاطبانش برقرار كند. كائني مي‌گويد: نوع اجراي من در اين برنامه هم طرفداران و مخالفان خودش را دارد. خيلي از خبرهايي كه من مي‌خوانم به خودي خودش بد است و حالا اگر قرار باشد معمولي و ساده هم اجرا شود همه نكاتش به چشم نمي‌آيد و خسته‌كننده مي‌شود، لذا من در اين آيتم مجري ـ بازيگر هستم.
در نگاه اول شايد چنين به نظر برسد كه اجراي اين برنامه نبايد به عهده جوان‌تر‌ها باشد و اگر از مجريان سرشناس استفاده مي‌شد اين برنامه بيشتر ديده مي‌شد، اما كائني نظر ديگري در اين زمينه دارد. وي معتقد است: بعضي‌ها به ما ايراد مي‌گرفتند چرا اجراي برنامه را مجري‌هاي جوان به عهده گرفته‌اند؟ چرا آدم‌هاي باتجربه‌تر و پخته‌تر را براي اجرا در نظر نگرفته‌اند؟ اين انتخاب به دليل اين بود كه برنامه جنبه نصيحت‌گونه نگيرد و اين‌كه مجري‌ها هم جوانان ايراني هستند كه به روز بودن را دوست دارند و مخالف اين هستند كه مدرن شدن بد است. حرف دالان اين است كه مدرن شدن به معناي نفي ريشه‌هاي اصيل و سنت و عرف غني ايراني‌مان نيست. براي مدرن شدن بايد الگوها را كنار هم بگذاريم و با مشورت و منطق پيش برويم و نبايد كوركورانه الگوبرداري كنيم.
فرشيد قره لي / جام جم