تا پيش از اين باوجود اين‌كه بيش از 500 داروي گياهي در كشور وجود داشت تنها حدود 100 مورد از اين داروها بيمه بودند.
به اعتقاد كارشناسان، بيمه شدن اين داروها و حضور بيشتر آنها در داروخانه‌ها سبب مي‌شود تا شناخت مردم از جايگاه آنها بيشتر شده و به همان نسبت چه از سوي مردم و چه از سوي پزشكان بيشتر مورد توجه و درخواست قرار گيرند.
صنعت كاشت و توليد گياهان دارويي و توليد آنها به شكل رسمي و قابل عرضه در داروخانه‌ها چندان پر رونق نيست و به تبع آن در مجموع تنها سه درصد از توليد داروها در ايران به داروهاي گياهي اختصاص دارد.
اين در حالي است كه ماده 34 برنامه پنجم توسعه، پرداختن به فرآورده‌هاي سنتي و طبيعي را الزامي عنوان كرده است.
متاسفانه در بحث استفاده از داروهاي گياهي در كشور ما،معمولا دو نگاه وجود دارد؛يك نگاه افراطي كه حتي ناقض استفاده از هرگونه داروي شيميايي و سيستم آكادميك طب است و نگاه ديگر كه تفريط‌گونه استفاده از هر نوع طب سنتي و گياه دارويي در درمان بيماري‌ها را مخل مي‌داند.
اما حقيقت اين است كه هر كدام از اين مباحث در همه جاي دنيا از شرق دور به عنوان پايگاه چند هزار ساله درخصوص طب سنتي تا غرب و دانشگاه‌هاي بزرگ طب، جايگاه و تعريف خودش را دارد و هيچ كدام از اين مباحث نقض‌كننده هم محسوب نمي‌شوند.
در دنيا هر دو نوع داروي گياهي و شيميايي تعريف مشخص دارد و مورد استفاده قرار مي‌گيرد و ناگفته نماند كه بسياري از داروهاي مهم شيميايي منشأ گياهي دارند.
داروي گياهي را از كجا بايد خريد؟
عطاري يا داروخانه؟ اين موضوع سال‌هاست كه مورد بحث است. به اعتقاد كارشناسان، ريشه علمي كه در حال حاضر درخصوص سابقه مصرف داروهاي طبيعي در كشورمان وجود دارد، مديون عملكرد عطاري‌هاست.
بر اين اساس نمي‌توان كار عطاري‌ها را قبول نداشت يا از ادامه كار آنها جلوگيري كرد؛ اما بحثي كه در اين خصوص وجود دارد، اين مساله است كه عطاري چگونه جايي است و چه محصولي بايد عرضه كند؟
رييس اداره داروهاي طبيعي سازمان غذا و دارو در اين خصوص مي‌گويد: عطاري‌ها نبايد در امر پزشكي دخالت كنند و نبايد فرآورده‌هاي غيرمجاز گياهي را در اختيار مردم قرار دهند.
اميرحسين جمشيدي ادامه مي‌دهد: عطاري‌ها فقط مي‌توانند فرآورده‌هاي فله‌اي را در اختيار متقاضيان قرار دهند.
او درخصوص نحوه نظارت بر عطاري‌ها توضيح مي‌دهد: فرآورده‌هايي كه عطاري‌ها عرضه مي‌كنند از دو جنبه مورد بازرسي قرار مي‌گيرد، يكي فرآورده‌هاي غيرمجاز كه حتي مجوز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي را ندارد و ديگري فرآورده‌هاي داراي مجوز از وزارت بهداشت، مانند داروها كه نبايد توسط عطاري‌ها به مردم تجويز شود.
به گفته او، بازرسان ويژه، بر مبناي شكايت مردمي با حكم قضايي به محل مورد نظر مراجعه مي‌كنند و فرآورده‌هاي غيرمجازي را كه عطاري‌ها به متقاضيان ارائه مي‌دهند، ضبط مي‌كنند.
جمشيدي به خانواده‌ها توصيه مي‌كند از مصرف داروهاي بسته بندي شده عطاري‌ها كه به شكل غيربهداشتي و بدون مجوز عرضه مي‌شود، خودداري كنند.
داروي گياهي عوارض دارد
درخصوص مصرف داروهاي طبيعي و گياهي، بحث نحوه و شكل مصرف بسيار مهم است و بهتر است به توصيه پزشك باشد و خود سرانه مصرف نشود.
رييس اداره داروهاي طبيعي سازمان غذا و دارو در اين خصوص به «جام‌جم» مي‌گويد: اتفاقا در تبليغات فرآورده‌هاي طبيعي اشتباهي وجود دارد كه مي‌گويند اين نوع داروها، عوارض جانبي، تداخل و مشكل خاصي ندارند؛ اما حقيقت اين است كه اين مواد هم ساختاري دارند كه در كنار ديگر مواد در بدن ممكن است افزايش يا كاهش اثر داشته باشند.
به گفته جمشيدي،مقالات و مباحث زيادي درخصوص تداخل داروهاي طبيعي و گياهي با داروهاي صناعي، تداخل داروهاي طبيعي با هم و حتي تداخل اين داروها با غذا وجود دارد، بنابراين ما نمي‌توانيم اين داروها را جدا از ديگر داروها ببينيم.
متاسفانه در كشور ما حتي نحوه عرضه داروهاي گياهي نيز مهجور مانده است. به جز داروهايي كه در داروخانه عرضه مي‌شود، در بقيه موارد نحوه عرضه اين نوع از داروها به شكل فله‌اي و غيربهداشتي است و حتي خواص درماني نيز روي بسته‌بندي داروها كمتر درج مي‌شود.
هشت هزار گونه گياه دارويي
ايران داراي تنوع آب و هوايي متنوعي است، از 13 اقليمي كه در دنيا شناخته شده است، 11 اقليم در ايران وجود دارد، علاوه براين خاك ايران از نظر برخي مواد طبيعي - خاكي غني است و قابليت‌هاي بسيار خوبي براي رويش گونه‌هاي گياهي دارد.
دبير ستاد توسعه علوم و فناوري گياهان دارويي و طب ايراني معاونت علمي و فناوري رياست‌جمهوري نيز در اين خصوص به ايرنا مي‌گويد: در ايران تاكنون حدود 8هزار گونه گياهي شناسايي شده كه تنوع آنها 2.5 برابر گياهان در كل قاره اروپاست.
به گفته محمدحسن عصاره، داروهاي شيميايي در تسكين آلام و بيماري‌ها موثر هستند، ولي با اين وجود تحقيقات نشان داده است كه اين داروها عموما داراي عوارض جانبي بسياري هستند بنابراين تجويز و استفاده از داروهاي جديد گياهي ضرورت پيدا كرده، چراكه طيف بيماري‌ها رو به گسترش است و در نتيجه بايد داروهاي مورد استفاده هم متناسب با آنها به روز شود.
او ادامه مي‌دهد: درحال حاضر خريد داروهاي شيميايي هزينه‌هاي زيادي را به خانواده‌ها تحميل مي‌كند، بنابراين بايد به دنبال راه‌هاي سريع‌تر، كم هزينه‌تر و مبتني بر دانش چندهزار ساله بومي باشيم كه آزمايش خود را پس داده‌اند.
داروهاي گياهي، خروج از انزوا
استانداردهاي سازمان بهداشت جهاني در سال‌هاي اخير مبتني بر اين است كه طب سنتي و مكمل بايد مورد حمايت قرار گيرد. علاوه بر اين، سازمان بهداشت جهاني برنامه‌هايي را در خصوص ترويج و فرهنگ‌سازي براي اين نوع از طب انجام مي‌دهد.بحث طب سنتي و طب مكمل نيز به لحاظي از بحث داروهاي گياهي جدا نيست.
بر اين اساس لازم است در كنار تقويت مباحثي نظير حمايت بيمه‌اي از داروهاي گياهي،در كنار تشكيل سازمان غذا و دارو، به تعريف درستي از جايگاه داروهاي گياهي برسيم و راه درست استفاده از اين نوع داروها و طب‌هاي مربوط را به مردم نشان دهيم.
مستوره برادران نصيري - گروه جامعه