اينها همه هدايايي است كه تنها سالي يكبار، در فصل بهار و تنها به مدت يك ماه در روزهايي كه بارندگي و رطوبت زياد است جوانه‌زده و به صورت خودرو مي‌رويند.
اين گياهان به خاطر عطر و رايحه دل‌انگيزشان به قدري شامه نوازند كه اكثر افرادي كه براي تفريح و لذت از طبيعت به دشت و صحرا مي‌روند، ترغيب به جمع‌آوري آنها مي‌شوند.
اين گياهان به دور از كودهاي شيميايي و به وسيله باران آبياري شده و زير نور خورشيد رشد مي‌كنند و در مقايسه با سبزي‌هايي كه به روش مصنوعي پرورش مي‌يابند، عطر و طعم متفاوت‌تري داشته و مغذي‌تر و طبيعي‌تر بوده و در واقع ارگانيك هستند.
در هر حال اين روزها تفريح اكثر زنان روستايي چيدن و جمع‌آوري انواعي از سبزي‌هاي كوهي و عرضه آن از طريق بازارهاي روز به شهرنشينان است، اما بسياري از خانواده‌ها بخصوص نسل جوان شهرنشين اين سبزي‌ها را نمي‌شناسند و خواص دارويي و تغذيه‌اي آن را نمي‌دانند.
والك، ترشك، غازياغي، ريواس، كنگر و... از جمله سبزي‌هاي صحرايي يا كوهي هستند كه در اين نوشتار به خواص آنها مي‌پردازيم.
والك:
نوعي سبزي صحرايي است كه از مناطق كوهستاني برداشت مي‌شود. برگ‌هاي آن نواري شكل و داراي يك پياز كوچك و گل است. برگ و پياز آن خوراكي، اما گل آن تلخ و در غذا استفاده نمي‌شود. خواص خام آن بيشتر از پخته‌اش است و از آن در كوكو، سبزي پلو، آش و... استفاده مي‌شود. اين سبزي سرشار از ويتامين‌هاي A،B،C و املاح معدني منگنز، روي، گوگرد و كلسيم است. اين گياه قاعده‌آور خوبي است و به دليل دارا بودن كلسيم براي درمان پوكي استخوان و التيام دردهاي استخواني و مفصلي مفيد است. فيبر آن براي سلامتي معده و روده سودمند است و باعث لينت مزاج مي‌شود. گوگرد آن به جهت خاصيت ضدعفوني‌كنندگي، اسهال خوني را التيام مي‌بخشد. خواص پياز آن تا حدود زيادي شبيه سير است و با انبساط ملايم عروق خوني در كاهش فشار خون و رفع سرگيجه موثر است. اين سبزي اثر آرامبخش دارد و درد نقرس، روماتيسم و آرتروز را تسكين مي‌دهد.ترشك:
اين سبزي، گونه‌هاي زيادي دارد. برگ‌هاي آن به جهت دارا بودن اسيدهاي آلي، طعم ترشي دارد. ترشك سرشار از ويتامين C، آهن، فسفر و پتاسيم است. تصفيه‌كننده خون، معرق، مدر، تب بر، اشتهاآور و صفرابر است. جهت تقويت معده و كبد بهتر است برگ آن خام استفاده شود. اين سبزي به دليل ويتامينC فراوان خونريزي لثه را التيام بخشيده و بوي بد دهان را رفع مي‌كند. مصرف ترشك در فصول گرم سال از التهاب بدن كاسته، عطش را رفع كرده و به دليل پتاسيم بالا ادرارآور خوبي است و سموم بدن را خارج و كليه‌ها را شستشو مي‌دهد. ترشك به جهت آن كه خون را تصفيه مي‌كند از بين برنده كورك، دمل‌ها‌ي چركي و جوش‌هاي زير پوستي است. قابل توجه آن كه مصرف زياد ترشك به دليل داشتن اسيد اگزاليك براي كساني كه سنگ كليه و مثانه دارند، محدوديت مصرف دارد.كنگر:
گياهي با برگ‌هاي خاردار و ساقه‌هاي ضخيم شبيه به كرفس است. از برگ‌هاي سبز آن به صورت خام در تهيه سالاد و از ساقه آن در تهيه خورش استفاده مي‌شود. اين گياه، طبع گرمي دارد و بسيار نيرو بخش و مقوي قلب است. برگ‌هاي اين سبزي، موجب كاهش چربي خون شده و به دليل فيبر نامحلول، بسيار ملين و براي پايين آوردن قند خون سودمند است. اينولين آن باعث افزايش باكتري‌هاي مفيد دستگاه گوارش شده و از سرطان روده باريك مي‌كاهد. آنتي اكسيدان‌هاي موجود در آن نيز پوست را در برابر سرطان محافظت مي‌كند. كنگر به دليل دارا بودن هورمون‌هاي گياهي، ترشحات غدد را تقويت كرده و باعث افزايش نيروي جنسي مي‌شود. اين سبزي، دارويي موثر براي جلوگيري از حالت تهوع و ويار زنان باردار است. قابل‌توجه آن كه برگ‌هاي كنگر محرك انقباض كيسه صفرا و كليه بوده و افرادي كه داراي سنگ كليه و صفرا هستند نبايد از آن استفاده كنند.ريواس:
داراي برگ‌هاي ضخيم و گوشت‌دار است و طعم ترشي دارد. اين گياه سرشار از ويتامين C و فيبر است. خاصيت ضدعفوني‌كنندگي داشته، زخم اثني‌عشر را بهبود بخشيده و به جهت تقويت كبد و افزايش ايمني بدن عفونت‌هاي ويروسي را از بين مي‌برد. يكي از مهم‌ترين خواص برگ‌هاي ريواس آن است كه لوزالمعده را وادار به ترشح انسولين كرده و براي كاهش قند خون سودمند است.ريواس به دليل اسيدهاي فراواني كه دارد از افزايش چربي خون جلوگيري كرده و با افزايش ترشح شيره معده موجب بهبود عملكرد هضم و جذب غذا مي‌شود. اين سبزي پتاسيم، فسفر و كلسيم زيادي دارد و مصرف آن براي كودكان در حال رشد و خانم‌هاي يائسه مفيد است.
غازياغي:
اين سبزي اغلب در كنار نهرها رشد مي‌كند و در اين فصل مخلوط با سبزي‌هاي ديگر با نام سبزي كوهي مخلوط به فروش مي‌رسد. اين سبزي بسيار معطربوده و طعم دلپذيري دارد و در تهيه انواع سوپ، آش، كوكو و سبزي پلو به كار مي‌رود. غازياغي، شير مادران شيرده را زياد، خون را تصفيه، ترشحات غدد داخلي را تنظيم و براي درمان بيماري‌هاي پوستي موثر است. اين سبزي، گرمي و حرارت بدن را بالا برده و انرژي‌زا بوده، بي‌اشتهايي را رفع و براي آرامش اعصاب مفيد است.فاخره بهبهاني - گروه سلامت